စာနယ္ဇင္း လြတ္လပ္ခြင့္ႏွင့္ မီဒီယာ ဖြံ႕ျဖိဳး တိုးတက္ေရး ရႈေထာင့္ (၄)

( ဇူလိုင္ ၂၈ ရက္ေန႕ကေန ၃၁ ရက္ေန႕အထိ UNDP၊  ASEAN အတြင္း ေရးမွဴး ခ်ဳပ္ရံုး တို႕နဲ႕ ပူးေပါင္း က်င္းပတဲ့ ေထာင္စု ႏွစ္ရည္ မွန္းခ်က္မ်ားနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ အလုပ္ရံု ေဆြးေႏြးပြဲ တက္ေရာက္ ေနခဲ့ရလို႕ အခုမွ ေဆာင္းပါးကို ျပန္ေရး ႏုိင္တာ ခြင့္လႊတ္ ေပးေစ လိုပါတယ္။ )

မီဒီယာ ဖြံ႕ျဖိဳး တိုးတက္ေရး အတြက္ တတိယ လိုအပ္ခ်က္မွာ မီဒီယာမ်ား အေနျဖင့္ ဒီမိုကေရစီ နည္းက် ေဆြးေႏြး ႏုိ္င္ေသာ၊ အျမင္ခ်င္း ဖလွယ္ႏုိင္ေသာ စင္ျမင့္အျဖစ္ ရပ္တည္ေရး ပင္ျဖစ္သည္။ ထို လိုအပ္ခ်က္ကို ျဖည့္ဆည္း ရာတြင္ မီဒီယာမ်ား အေနျဖင့္ လြယ္မေယာင္ႏွင့္ ခက္ခဲလွသည့္ အေျခအေန ႏွစ္ရပ္ကို ရင္ဆုိင္ ရမည္ ျဖစ္သည္။  ပထမ အေျခအေန မွာ  ဒီမိုကေရစီ အရ ကြဲျပား ျခားနားသည့္ အျမင္ အားလံုးကို မီဒီယာက ထင္ဟပ္ ေပးရန္ ျဖစ္သည္။ သို႕မွလည္း ဗဟုဝါဒ ထြန္းကားၿပီး ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ စနစ္၊ ဒီမိုကေရစီ ႏွင့္လူ႕အခြင့္အေရး ျမွင့္တင္မႈ မ်ားကို အေထာက္အကူ ေပးနုိ္င္ ျဖစ္သည္။ ဒုတိယ အေျခအေန ကမူ မီဒီယာ သမား တစ္ဦးခ်င္း သည္ လည္းေကာင္း၊ ၎တို႕ ပါ၀င္ေသာ မီဒီယာ အဖြဲ႕အစည္း သည္ လည္းေကာင္း လူ႕ အဖြဲ႕ အစည္းတြင္း က်င္လည္ ေနရသည့္ ဇာတ္ေကာင္မ်ား (Social Actors) မ်ားျဖစ္ရာ အရာရာ တုိင္းတြင္ ကိုယ္ပိုင္ ခံစားခ်က္၊ ကိုယ္ပိုင္ အျမင္မ်ား ရိွေနျခင္း ပင္ျဖစ္သည္။ ထိုလိုအပ္ခ်က္ ႏွစ္ခုကို မွ်မွ်တတ ေဖာ္ေဆာင္ ႏုိင္ေရး သည္ပင္ မီဒီယာမ်ား၏ က်င့္၀တ္ဆုိင္ရာ ျပႆနာ ျဖစ္လာ ခဲ့သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ လည္း  စာနယ္ဇင္း က်င့္၀တ္အရ ဘက္မလိုက္ ရန္ဆိုသည့္ အခ်က္ကို လိုက္နာရန္ မျဖစ္ႏုိင္ဟု ေစာဒက တက္မႈမ်ား လည္း ရိွေနျခင္း ျဖစ္သည္။ သို႕ေသာ္ က်င့္၀တ္အရ ဘက္မလိုက္ရ ဆိုသည့္ သတ္မွတ္ခ်က္မွာ သတင္းတပုဒ္ ေရးရာတြင္ တတ္ႏုိ္င္သမွ် မတူ ကြဲျပားေသာ အျမင္မ်ားကို ေဖာ္ျပ ေပးရန္၊ သတင္း ေရးသား တင္ဆက္သူ၏ ကိုယ္ပိုင္ ခံစားခ်က္ကို သတင္းတြင္ ထင္ဟပ္ ေရးသားျခင္း မျပဳပဲ အစြဲ ကင္းကင္းျဖင့္ ေရးသားရန္ႏွင့္ မိမိ၏ ကိုယ္ပိုင္ ထင္ျမင္ သံုးသပ္ခ်က္ မ်ားကို အယ္ဒီတာ့ အာေဘာ္၊ သတင္း ေဆာင္းပါး စသည္တို႕တြင္သာ ေဖာ္ျပရန္ ဆိုလိုျခင္း သာျဖစ္သည္။ ယူနက္စကို အဖြဲ႕ကေတာ့ ျပည္သူ႕ေရးရာ ၀န္ေဆာင္မႈ မီဒီယာေရာ၊ ပုဂၢလိက မီဒီယာမ်ား ကပါ ႏုိင္ငံေရး ေလာကမွ အယူအဆ အားလံုး ( Entire Political Sptrum ) ႏွင့္ အားနည္းေသာ အုပ္စုမ်ား အပါအ၀င္ လူမႈ အဖြဲ႕ အစည္းမ်ား၏ အက်ိဳး စီးပြား မ်ားကို ထင္ဟပ္ ေဖာ္ျပရန္ လိုသည္ဟု အႀကံျပဳ ထားသည္။

အေနာက္ ဒီမိုကေရစီ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ မီဒီယာမ်ား အေနျဖင့္ ဒီမိုကေရစီ နည္းက် ေဆြးေႏြးႏုိ္င္ေသာ၊ အျမင္ခ်င္း ဖလွယ္ႏုိင္ေသာ စင္ျမင့္အျဖစ္ ရပ္တည္ေရး ကိစၥကို အေလးထား ကိုင္တြယ္သည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ၿဗိတိန္ ႏုိ္င္ငံတြင္ အေရးႀကီး သတင္းမ်ား၊ အျငင္းပြား ဖြယ္ရာသ တင္းမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္လွ်င္ ဘက္မလိုက္ဘဲ ဓမၼအဓိ႒ာန္ က်က် တင္ျပရန္ အတြက္ ရုပ္သံလႊင့္ ဥပေဒတြင္ ထည့္သြင္း ေဖာ္ျပ ထားသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ အလားတူပင္ ဥေရာပ သမဂၢကလည္း ေရြးေကာက္ပြဲ သတင္း ေရးသားမႈ မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ျပီး တိက်ေသာ စည္းမ်ဥ္းမ်ား ထုတ္ျပန္ ထားသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ယူနက္စကို အဖြဲ႕ကမူ မီဒီယာမ်ား အေနျဖင့္ ဒီမိုကေရစီ စင္ျမင့္ အျဖစ္ မွန္မွန္ကန္ကန္ ရပ္တည္ ႏုိင္ေရး အတြက္ ဥပေဒမ်ား ျပ႒ာန္းရံုျဖင့္ မလံုေလာက္ပဲ မီဒီယာ သမားမ်ား ကိုယ္တုိင္က မိမိဘာသာ ထိန္းေက်ာင္း ႏုိင္ရန္ လိုအပ္သည့္ က်င့္၀တ္မ်ား၊ ေစာင့္ၾကည့္ သံုးသပ္သည့္ စနစ္ ( Peer Scrutiny) မ်ား သတ္မွတ္ ေဆာင္ရြက္ရန္ လိုအပ္သည္ဟု ဆိုသည္။ ထို႕ျပင္ ျပည္သူ မ်ားႏွင့္ လူထုအေျချပဳ အဖြဲ႕အစည္း မ်ားကလည္း အစိုးရ၏ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ မ်ားကို ေစာင့္ၾကည့္ သကဲ့သို႕ မီဒီယာမ်ား၏ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ မ်ားကိုလည္း ေစာင့္ၾကည့္ အၾကံျပဳရန္ လိုအပ္ ေၾကာင္းႏွင့္  ထိုကဲ့သို႕ သံုးဦး သံုးဖလွယ္ ပါ၀င္သည့္ စနစ္ကသာ မီဒီယာမ်ား အေနျဖင့္ ဒီမို ကေရစီ နည္းက် ေဆြးေႏြး ႏုိ္င္ေသာ၊ အျမင္ခ်င္း ဖလွယ္ႏုိင္ေသာ စင္ျမင့္အျဖစ္ ရပ္တည္ေရး လိုအပ္ခ်က္ကို ျဖည့္ဆည္းေပး ႏုိင္မည္ ျဖစ္သည္ဟု အၾကံျပဳ ထားသည္ကို လည္းေတြ႕ရသည္။

သုိ႕ေသာ္ လက္ေတြ႕ နယ္ပယ္ တြင္မူ မီဒီယာ အမ်ားစုက အေၾကာင္း ေၾကာင္းေၾကာင့္ ကြဲျပား ျခားနားသည့္ အယူအဆ အားလံုး ေဖာ္ျပရန္ ျဖစ္ႏုိင္သည္ကို ေတြ႕ရသည္။ တစ္ခါတစ္ရံတြင္ ပရိသတ္ စိတ္၀င္စားမႈ နည္းပါးျခင္း ေၾကာင့္ တစ္ခါတစ္ ရံတြင္မူ မိမိ အဖြဲ႕အစည္း၏ ခံယူခ်က္ႏွင့္မ တူေသာေၾကာင့္ အေၾကာင္းအရာ အခ်ိဳ႕၊ အုပ္စု တစ္ခ်ိဳ႕ကို ေဘးဖယ္ ထားေလ့ ရိွသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ဥေရာပ ႏုိင္ငံမ်ားတြင္ ျပည္သူ႕ေရးရာ ၀န္ေဆာင္မႈ အသံလႊင့္ ဌာနမ်ားကို တည္ေထာင္ျပီး အင္အားနည္း အုပ္စုမ်ား၏ အက်ိဳး စီးပြားမ်ား၊ ပုဂၢလိက မီဒီယာမ်ားမွ ေဖာ္ျပရန္ ပ်က္ကြက္ေနသည့္ ျပည္သူ႕ အက်ိဳး စီးပြား ဆုိင္ရာ ကိစၥမ်ား ကို ေဖာ္ျပေပးေလ့ ရိွသည္ကုိ ေတြ႕ရသည္။ ထိုကဲ့သို႕ ေဖာ္ျပႏုိင္ရန္ အတြက္လည္း ျပည္သူ႕ေရးရာ ၀န္ေဆာင္မႈ အသံလႊင့္ ဌာနမ်ား၏  အယ္ဒီတာ လြတ္လပ္ခြင့္၊ ရန္ပံုေငြ ရွာေဖြမႈ၊ အင္အားနည္း အုပ္စုမ်ား၏ အက်ိဳး စီးပြားမ်ားကို ထင္ဟပ္ ေဖာ္ျပေရး၊ စီးပြားေရး ေၾကာ္ျငာထည့္သြင္းမႈ တို႕ႏွင့္ ပတ္သက္ျပီး သီးျခား ဥပေဒမ်ား ျပ႒ာန္း ေဆာင္ရြက္ ထားသည္ ကိုလည္း ေတြ႕ရ သည္။

မီဒီယာ ဖြံ႕ျဖိဳး တိုးတက္ေရး အတြက္ စတုတၳ လိုအပ္ခ်က္မွာ မီဒီယာ အတတ္ ပညာမ်ား ထြန္းကားေရး အတြက္ လိုအပ္ေသာ စြမ္းေဆာင္ရည္ ျမွင့္တင္မႈ အစီအစဥ္မ်ား ေပၚထြန္းေရး ျဖစ္သည္။ ထိုအေျခအေနကို ေဖာ္ေဆာင္ရာတြင္ မီဒီယာ ကၽြမ္းက်င္မႈ သင္တန္း အမ်ိဳးမ်ိဳး ဖြင့္လွစ္ရန္ လိုအပ္သည္ သာမက ထိုသင္တန္းမ်ားကို ပံုမွန္စနစ္ တက် ဖြင့္လွစ္ႏုိ္င္မႈ စြမ္းရည္လည္း ရိွရန္ လိုအပ္သည္။ ထို႕ျပင္ မီဒီယာ အဖြဲ႕အစည္းငယ္ မ်ားမွ မီဒီယာ သမားမ်ား အေနျဖင့္ အဆိုပါ သင္တန္း မ်ားကို လက္လွမ္းမီ တက္ေရာက္ႏုိင္ေရး အတြက္ လိုအပ္ေသာ ပံ့ပိုး ကူညီမႈမ်ား ျပဳလုပ္ေပးရန္လည္း လိုအပ္သည္။

မီဒီယာ အတတ္ပညာ ထြန္းကားေရး အတြက္ လိုအပ္ေသာ သင္တန္းမ်ားကို ေယ်ဘူယ် အားျဖင့္ သံုးမ်ိဳး ခြဲျခား သတ္မွတ္ ေလ့ရိွပါသည္။ ပထမ အမ်ိဳးအစားမွာ ဘဲြဲ႕ဒီဂရီမ်ား ေပးအပ္သည့္ ႏွစ္ရွည္ သင္တန္းမ်ား ျဖစ္သည္။ ထိုသင္တန္းမ်ားကို တကၠသိုလ္၊ ေကာလိပ္မ်ားက ေဆာင္ရြက္ျပီး အထက္ တန္းေက်ာင္း ေအာင္ျမင္ျပီး သူမ်ား တက္ေရာက္ ၾကျပီး ဘဲြဲ႕ရျပီး သည့္အခါ မီဒီယာ လုပ္ငန္းခြင္သို႕ ၀င္ေရာက္ လုပ္ကိုင္ေလ့ ရိွ ပါသည္။  ဒုတိယ သင္တန္း အမ်ိဳးအစားမွာ ဒီပလိုမာ သင္တန္းမ်ား ျဖစ္ျပီး အျခား တကၠသိုလ္မ်ားမွ ဘြဲ႕ရရိွျပီးေနာက္ မီဒီယာ ေလာကသုိ႕ ၀င္ေရာက္မည့္ သူမ်ား၊ မီဒီယာ ေလာက၌ ထမ္းေဆာင္ ေနျပီ ျဖစ္ေသာ ဘြဲ႕ရပုဂၢိဳလ္မ်ားက တက္ေရာက္ ပါသည္။ ထိုသင္တန္း မ်ားကိုလည္း တကၠသိုလ္၊ ေကာလိပ္ မ်ားႏွင့္ အျခား မီဒီယာ အတတ္ပညာ သင္တန္းေက်ာင္း မ်ားက ဖြင့္လွစ္ ေလ့ရိွပါသည္။ တတိယ အမ်ိဳးအစား မွာ မီဒီယာ ေလာကတြင္ တာ၀န္ ထမ္းေဆာင္ ေနျပီး ျဖစ္သည့္ မီဒီယာ သမားမ်ား၏ အရည္အခ်င္းကို ျမွင့္တင္ ေပးရန္ အတြက္ ရည္ရြယ္ေ ဆာင္ရြက္သည့္ ရက္တို သင္တန္းမ်ား၊ အလုပ္ရံု ေဆြးေႏြးပြဲမ်ား၊ စာတမ္း ဖတ္ပြဲမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ထိုကဲ့သို႕ ေလ့က်င့္ ေပးမႈမ်ားကိုမူ စာနယ္ဇင္း သမဂၢကဲ့သို႕ေသာ မီဒီယာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီကဲ့သို႕ လြတ္လပ္ေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏွင့္  မီဒီယာ လုပ္ငန္း ဆုိင္ရာ အစိုးရ မဟုတ္ေသာ အဖြဲ႕အစည္း မ်ားက ေဆာင္ရြက္ေလ့ ရိွပါသည္။

မီဒီယာ ဖြံ႕ျဖိဳး တိုးတက္ေရး အတြက္ ေနာက္ဆံုး လိုအပ္ခ်က္မွာ မီဒီယာ ေလာက အတြက္ လိုအပ္ေသာ အေျခခံ အေဆာက္ အအံုမ်ား ဖြံ႕ျဖိဳး တိုးတက္ေရး ျဖစ္ျပီး အဓိကအားျဖင့္ သတင္း အခ်က္အလက္ နည္းပညာ ဖြံ႕ျဖိဳး တိုးတက္ ေစရန္ႏွင့္ တိုးတက္ လာေသာ သတင္း အခ်က္အလက္ နည္းပညာ မ်ားကို အသံုးျပဳျပီး အင္တာနက္ႏွင့္ မိုဘိုင္း ဖုန္းမ်ား မွတဆင့္ သတင္းစာမ်ား၊ ရုပ္သံ အစီအစဥ္ မ်ားကို လူအမ်ား အလြယ္တကူ ရရိွႏုိင္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ ေပးရန္ျဖစ္သည္။ ထို႕ျပင ပံုႏိွပ္ မီဒီယာ မ်ားအေနျဖင့္ အင္တာနက္၊ တက္ဘလက္ ကြန္ျပဴတာမ်ား ႏွင့္ မိုဘိုင္းဖုန္း မ်ားေၾကာင့္ ေစ်းကြက္ က်ဆင္း လာမႈကို ကုစားႏုိင္ရန္ အတြက္ ထို နည္းပညာ မ်ားကို အသံုးခ်ျပီး ေစ်းကြက္ ခ်ဲ႕ထြင္ ႏုိင္ေရး အတြက္ ကူညီ ေဆာင္ရြက္ ေပးမႈမ်ားလည္း ပါ၀င္ပါသည္။

အထက္ပ အယူအဆ မ်ား ေၾကာင့္လည္း ကၽြန္ေတာ္တို႕ ႏုိင္ငံတြင္ မီဒီယာ ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲေရး ေဆာင္ရြက္မည့္ အေျခအေန ႏွင့္ ပတ္သက္ျပီး တုိင္ပင္ ေဆြးေႏြး ၾကသည့္ အခါ ယူနက္စကို အပါအ၀င္ ႏုိင္ငံတကာ အဖြဲ႕အစည္း မ်ားက ဥပေဒ တစ္ခုတည္း အတြက္ မစဥ္းစားပဲ ဖြံ႕ျဖိဳး ေရးရႈေထာင့္ ဘက္မွ စဥ္းစား ေဆာင္ရြက္ရန္ တိုက္တြန္း ခဲ့ၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ ထို တိုက္တြန္းခ်က္ မ်ားအရ ယူနက္စကို၊ International Media Support အဖြဲ႕အပါအ၀င္ ႏုိင္ငံတကာ အဖြဲ႕မ်ား အကူအညီျဖင့္ မတ္လ ၁၉ ရက္မွ ၂၀ ရက္ေန႕အထိ ျမန္မာႏုိင္ငံ မီဒီယာ ဖြံ႕ျဖိဳး တိုးတက္ေရး ေဆြးေႏြးပြဲ  (Conference on Media Development in Myanmar ) အစည္းအေ၀းကို က်င္းပသည့္အခါ ေအာက္ပါ က႑ ေျခာက္ခုကို ထည့္သြင္း ေဆြးေႏြးခဲ့ ျခင္းျဖစ္ပါသည္-

(က)	မီဒီယာမ်ား အေနျဖင့္ ဒီမိုကေရစီ နည္းက် ေဆြးေႏြး ႏုိ္င္ေသာ၊ အျမင္ခ်င္း ဖလွယ္ႏုိင္ေသာ စင္ျမင့္အျဖစ္ ရပ္တည္ ႏုိင္ေရး။
( ခ)	မီဒီယာ ဥပေဒမ်ားႏွင့္ စည္းမ်ဥ္းမ်ား။
( ဂ)	မီဒီယာ လုပ္ငန္းမ်ား စီးပြားေရးအရ ရွင္သန္ ရပ္တည္ ႏုိင္ေရးႏွင့္ မီဒီယာ လက္ဝါးၾကီး အုပ္မႈ အေျခအေန ကို ကာကြယ္ႏုိ္င္ေရး။
(ဃ)	မီဒီယာ ေလာကသားမ်ား အရည္အေသြး ျမွင့္တင္ ႏုိင္ေရး။
( င)	မီဒီယာ အဖြဲ႕အစည္း မ်ားႏွင့္ ၎တို႕၏ တာ၀န္မ်ား။
( စ)	မီဒီယာႏွင့္ ျငိမ္းခ်မ္းေရး တည္ေဆာက္မႈ၊ အမ်ိဳးသား ျပန္လည္ စည္းလံုး ညီညြတ္ေရး အခန္းက႑။

သို႕ေသာ္ ထိုအစည္းအေ၀းတြင္ ျပည္တြင္း စာနယ္ဇင္း သမားအခ်ိဳ႕က ကၽြန္ေတာ့ကို ပထမဆံုး ေမးသည့္ ေမးခြန္းမွာ မီဒီယာ ဥပေဒ အတြက္ ေဆြးေႏြးပြဲ လုပ္သည္ဆိုၿပီး ဘာ့ေၾကာင့္ မဆုိင္ေသာ အေၾကာင္း  အရာေတြ ပါေနသလဲ ဆိုေသာ ေမးခြန္း ျဖစ္သည္။ ယခုအထိ မီဒီယာ ဥပေဒႏွင့္ ပတ္သက္ျပီး ေရးသည့္ ဂ်ာနယ္ တစ္ခ်ိဳ႕တြင္ ထိုေဆြးေႏြးပြဲ ေခါင္းစဥ္ သည္ မီဒီယာ ဥပေဒ ႏွင့္ ဘာမွ မဆိုင္ဟု ေကာက္ခ်က္ခ် ေရးသားဆဲ ျဖစ္သည္ကိုလည္း ေတြ႕ေနရဆဲ ျဖစ္ပါသည္။ 

တကယ္ေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႕ တစ္ေတြသည္ အေၾကာင္း အမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ ႏုိင္ငံတကာ ျဖစ္ေပၚ တိုးတက္မႈ မ်ားႏွင့္ အလွမ္း ကြာခဲ့သည္မွာ ဆယ္စုႏွစ္ အေတာ္ မ်ားမ်ား ရိွခဲ့ျပီ ျဖစ္သည္။ ထိုကဲ့သို႕ ကင္းကြာခဲ့ရသည့္ အက်ိဳးဆက္ ကား ကိစၥ အေတာ္ မ်ားမ်ားတြင္ ကၽြန္ေတာ္တို႕ အေနျဖင့္ မိမိတို႕ ျဖတ္သန္း လာသည့္ အေတြ႕အၾကံဳမ်ား၊ ထို အေတြ႕ အၾကံဳမ်ားက ရရိွလာသည့္ ခံစားခ်က္မ်ား၊ အျမင္မ်ားကို အေျခခံျပီး ေဆာင္ရြက္မိျခင္း ပင္ျဖစ္သည္။ သို႕ေသာ္ ယခုအခ်ိန္ကဲ့သို႕ ႏုိင္ငံတကာ ႏွင့္ ပိုမို ဆက္ဆံ ထိေတြ႕ခြင့္၊ ေလ့လာ ဆည္းပူး ခြင့္မ်ား ရရိွခ်ိန္တြင္မူ မိမိတို႕၏ အေတြ႕အၾကံဳႏွင့္ ႏုိင္ငံတကာ အေျခအေန မ်ားကို ေပါင္းစပ္ က်င့္သံုး ႏုိင္ဖို႕ အခြင့္အေရး ရရိွလာျပီ ျဖစ္သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ မီဒီယာ ဖြံ႕ျဖိဳး တိုးတက္ေရး အယူအဆ သည္လည္း ျမန္မာ ႏုိင္ငံတြင္ စာနယ္ဇင္း လြတ္လပ္ခြင့္ အပါအ၀င္ ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲေရးမ်ား ေဆာင္ရြက္ရာ၌ ထည့္သြင္း ေလ့လာ သင့္ေသာ အယူအဆ တစ္ခု ျဖစ္သည္ဟု ထင္ျမင္မိပါသည္။ 

ရဲထြဋ္

မီွျငမ္းျပဳစာေစာင္မ်ား

၁။	A Framework for accessing media development, The International Programme for the Development of Communation.
၂။	Declaration of Windhoek 3 May 1991
၃။	The Role of Mass Media in Economic Development, WBI development study
၄။	Media Law Handbook, Dr Venkat Iyer