ကမၻာ့ကို ကိုင္လႈပ္မည့္အခ်က္အျခာေနရာမ်ား

၂ဝဝ၆ ခုႏွစ္ စသည္ႏွင့္ အီရန္ ႏုိင္ငံ၏ အဏုျမဴ အစီအစဥ္ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ တင္းမာမႈ မ်ားက အရိွန္ျမင့္ လာခဲ့သည္။ အီရန္ႏွင့္ ဥေရာပ သမဂၢ အၾကား ေဆြးေႏြးမႈ မ်ားက အေျဖ မရခဲ့ ေသာအခါ အီရန္ ႏိုင္ငံကလည္း ယူေရနီယံ သန္႕စင္မႈ မ်ားကို ျပန္လည္ စတင္ခဲ့သည္။ ေနာက္ဆံုးတြင္ ျပႆနာသည္ လံုၿခံဳေရး ေကာင္စီသုိ႕ ေရာက္ရိွ သြားခဲ့ သည္။ သို႕ေသာ္ လံုၿခံဳေရး ေကာင္စီ အၿမဲတမ္း အဖြဲ႕ဝင္ ငါးႏုိင္ငံ တြင္လည္း ရုရွားႏွင့္ တရုတ္တို႕က ေနာက္ဆံုးတြင္ စစ္ေရး အရ ဝင္ေရာက္ စြက္ဖက္ကို ေရာက္ရိွ ေစႏုိင္ေသာ ကုလသမဂၢ ပဋိညာဥ္ အခန္း (၇) ျဖင့္ အေရးယူ ေဆာင္ရြက္ရန္ အဆိုျပဳခ်က္ ကို ဆန္႕က်င္ ေနၾက သျဖင့္ အေျဖ ရွာမရပဲ ျဖစ္ေန သည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ အေမရိကန္က ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ ေျဖရွင္းကို လက္မေလ်ာ့ ပါဟု ေျပာေနသလို တစ္ဖက္ ကလည္း အီရန္ ႏိုင္ငံသည္ မေဝးေတာ့သည့္ အနာဂတ္တြင္ အဏုျမဴ လက္နက္ကို ပိုင္ဆိုင္ ေတာ့မည္၊ ထိုအေျခအေန သို႕ မေရာက္ေအာင္ အျမန္ တားဆီး ရမည္ ဟုလည္း ေျပာဆို လာခဲ့သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ အေမရိကန္သည္ အီရန္ အဏုျမဴ စီမံကိန္း စက္ရံု ေနရာမ်ားကို ပစ္မွတ္ထားၿပီး ေလေၾကာင္းမွ တိုက္ခုိက္ရန္ ျပင္ဆင္ ေနသည္ ဆိုသည့္ သတင္းမ်ား ထြက္ေပၚ ခဲ့သည္။ အခ်ိဳ႕ကမူ အေမရိကန္က အစၥေရး နုိင္ငံမွ လက္ဦးမႈ ရယူ တိုက္ခုိက္မည့္ အစီအစဥ္ကို မီးစိမ္း ျပခဲ့ၿပီဟု ဆိုၾကသည္။ အီရန္ ေခါင္းေဆာင္ မ်ားကေတာ့ အီရန္ ႏိုင္ငံသာ အတိုက္ခံရလွ်င္ ကမၻာတစ္ဝွမ္းရိွ အေမရိကန္တို႕၏ အက်ိဳး စီးပြားမ်ားကို လက္စားေခ် တိုက္ခုိက္ မည္ဟု ၾကံဳးဝါး သတိေပး ခဲ့ၾကသည္။

အေမရိကန္တို႕၏ အက်ိဳးစီးပြားကို ထိခုိက္ေအာင္ တိုက္ခုိက္မည္ ဆိုလွ်င္ အေကာင္းဆံုး ပစ္မွတ္မွာ ေရနံဟု ဆိုရေပမည္။ ယခုပင္ အေရွ႕ အလယ္ပိုင္း ေဒသမွ ပဋိပကၡမ်ား၊ လက္တင္ အေမရိက တုိက္မွ ေရနံ လုပ္ငန္း မ်ားကို ျပည္သူ ပိုင္သိမ္းမႈ မ်ားႏွင့္ ႏုိင္ဂ်ီး ရီးယားႏုိင္ငံမွ မၿငိမ္သက္မႈ မ်ားေၾကာင့္ တရိပ္ရိပ္ တက္ေနေသာ ေရနံ ေစ်းႏႈန္း မ်ားေၾကာင့္ အေမရိကန္ႏွင့္ အေနာက္အုပ္စု ၏ စီးပြားေရး သာမက ကမၻာ့ စီးပြားေရးပါ အက်ပ္ အတည္း ေတြ႕ႏုိင္ေသာ အရိပ္ အေယာင္ေတြ ျပေနၿပီ ျဖစ္သည္။ ျပည္တြင္း ေရနံ လုိအပ္ခ်က္၏ သံုးပံု ႏွစ္ပံုခန္႕ကို ျပည္ပမွ တင္သြင္း ေနရေသာ အေမရိကန္ အတြက္ ေရနံ ျပတ္ေတာက္မႈ သည္ ေသေရး ရွင္ေရး တမွ် အေရးႀကီးေသာ အမ်ဳိးသား အက်ိဳး စီးပြားကို ထိခိုက္မႈပင္ ျဖစ္သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ၂ဝဝ၆ ခုႏွစ္ ႏုိင္ငံေတာ္ အေျချပဳ မိန္႕ခြန္းတြင္ ဘုရွ္က ျပည္ပမွ ေရနံကို မီွခို ေနရမႈမ်ားကို ေလွ်ာ့ခ်ရန္ႏွင့္ အစားထိုး ေလာင္စာမ်ားကို ဦးစားေပး ရွာေဖြၾကရန္ တိုက္တြန္း ခဲ့ရျခင္း ျဖစ္သည္။ အကယ္၍ ေရနံ ေစ်းကြက္ႏွင့္ ေရနံ တင္ပို႕မႈ မ်ားကို ကေမာက္ကမ ျဖစ္ေစ လိုလွ်င္ တိုက္ခုိက္ ရမည့္ ေနရာမွာ မ်ားမ်ား စားစား မရိွလွေပ။ ေအာက္ေဖာ္ျပပါ ေနရာ ငါးခုတြင္ ေပၚေပါက္ လာသည့္ အေသးအမႊား တိုက္ခိုက္မႈ၊ ေပါက္ကြဲ မႈေလး တစ္ခုသည္ ေရနံ ေစ်းကြက္ တစ္ခုလံုး ကို ကိုင္လႈပ္ နုိင္သည္ အထိ ျပင္းထန္ ႏုိင္သည္ကို ေတြ႕ရပါသည္-

ဟိုမုဇ္ေရလက္ၾကား (Strait of Hormuz)

ကမၻာ့ေရနံ တင္ပို႕မႈတြင္ အခ်က္အျခာ အက်ဆံုးေသာ ေနရာ ျဖစ္သည့္ ဟုိမုဇ္ ေရလက္ၾကားသည္ အက်ဥ္းဆံုး ေနရာတြင္ ၂၁ မိုင္ခန္႕သာ က်ယ္ဝန္းၿပီး အိုမန္ ပင္လယ္ေကြ႕ႏွင့္ ပါရွန္ ပင္လယ္ ေကြ႕ကို ဆက္စပ္ ေပးထားေသာ ေနရာျဖစ္သည္။ ေရလက္ၾကား၏ တစ္ဖက္ တစ္ခ်က္တြင္ အီရန္ႏွင့္ အာရပ္ ေစာ္ဘြားမ်ား ျပည္ေထာင္စုတို႕ တည္ရိွေနကာ ေရလက္ၾကား ၏ အလယ္ အခ်က္ အျခာ က်သည့္ အဘူမူဆာ ကြၽန္းငယ္ ေလးကို အီရန္ႏိုင္ငံက သိမ္းပိုက္ ထားၿပီး တပ္ဖြဲ႕မ်ား ခ်ထား ခဲ့သည္။ ဟိုမုဇ္ ေရလက္ၾကားမွ တစ္ေန႕လွ်င္ ေရနံ စည္ေပါင္း ၁၇ သန္းခန္႕ ျဖတ္သန္း သယ္ေဆာင္ ေနၿပီး အမ်ားစုမွာ အေမရိကန္၊ ဥေရာပ သမဂၢႏွင့္ ဂ်ပန္ ႏိုင္ငံမ်ားသို႕ သယ္ေဆာင္ သြားျခင္း ျဖစ္သည္။ အီရန္ ႏုိင္ငံသည္ အဘူမူဆာ ကြၽန္းေပၚတြင္ Silk-Worm အမ်ိဳးအစား ေရျပင္ပစ္ သေဘၤာ ဖ်က္ဒံုးပံ် မ်ားကို ခ်ထား သကဲ့သို႕ ေရလက္ၾကားတြင္ စစ္ဆင္ေရး ျပဳလုပ္ရန္ သင့္ေတာ္ေသာ ေတာ္ပီဒိုႏွင့္ ေရျမႇပ္ မိုင္းမ်ား သယ္ေဆာင္ နုိင္သည့္ ျမန္ႏႈန္းျမင့္ သေဘာၤငယ္ အမ်ားအျပား တည္ေဆာက္ ထားလွ်က္ ရိွသည္။ ၁၉၈၇ ခုႏွစ္တြင္လည္း အီရန္ ႏိုင္ငံ၏ မိုင္းေထာင္မႈ၊ ေရယာဥ္ငယ္မ်ား၏ တုိက္ခိုက္မႈမ်ားမွ ကူဝိတ္ ေရနံတင္ သေဘာၤမ်ားကို ကာကြယ္ရန္ အတြက္ အေမရိကန္ ႏုိင္ငံမွ ေရတပ္ သေဘာၤမ်ား ေစလႊတ္ ခ်ထားခဲ့ ရဖူးသည္။

Abqaiz ေရနံခ်က္စက္ရံု

Abqaiz ေရနံခ်က္ စက္ရံုသည္ ကမၻာေပၚတြင္ အႀကီးဆံုး ေရနံခ်က္ စက္ရံုမ်ားတြင္ တစ္ခု အပါအဝင္ ျဖစ္ၿပီး စတုရန္း မိုင္မ်ားစြာ က်ယ္ဝန္းသည္။ ေဆာ္ဒီ အာေရး ဗီးယား ႏုိင္ငံသည္ တစ္ေန႕လွ်င္ ေရနံစည္ ဆယ္သန္းေက်ာ္ တင္ပို႕ လွ်က္ရိွရာ သံုးပံု ႏွစ္ပံုျဖစ္သည့္ ၆.၈ သန္းမွာ ဤစက္ရံုမွ ခ်က္လုပ္ တင္ပို႕ေနျခင္းျဖစ္သည္။ ေဆာ္ဒီ အာေရး ဗီးယား၏ အခ်က္အျခာ ေရနံစက္ရံု ျဖစ္သည့္ အတြက္ ေဆာ္ဒီ ဘုရင့္ အစိုးရကို ဆန္႕က်င့္ေသာ အုပ္စုမ်ား၏ ပစ္မွတ္လည္း ျဖစ္ၿပီး ဘင္လာဒင္က သူ႕ေနာက္လုိက္ မ်ားကို ဤစက္ရံုကို ဖ်က္ဆီးရန္ ႏုႈိးေဆာ္ခ်က္ကို ၿပီးခဲ့သည့္ ႏွစ္က ထုတ္ျပန္ခဲ့ၿပီးေနာက္ ၂ဝဝ၆ ခုႏွစ္ေဖေဖာ္ဝါရီလတြင္ အၾကမ္းဖက္သမား တစ္စုက စက္ရံုကို အေသခံ ဗံုးေဖာက္ခြဲ တိုက္ခုိက္ရန္ ႀကိဳးစားခဲ့ ေသာ္လည္း စက္ရံုအဝင္ တြင္ပင္ တားဆီး ခံခဲ့ရသည္။ စီအုိင္ေအ အဖြဲ႕ကမူ စက္ရံုကို အေတာ္အသင့္ ပ်က္စီးေအာင္ တုိက္ခိုက္ ႏုိင္လွ်င္ပင္ ေဆာ္ဒီ၏ ေရနံ တင္ပို႕မႈသည္ တစ္ရက္လွ်င္ တစ္သန္း အထိ က်ဆင္း သြားႏိုင္ေၾကာင္း ခန္႕မွန္း တြက္ခ်က္ ထားပါသည္။ ေဆာ္ဒီ အစိုးရ အေနျဖင့္ စက္ရံုကို တင္းက်ပ္စြာ ကာကြယ္ထား ေသာ္လည္း အီရန္ႏုိင္ငံ၏ ေျမျပင္ပစ္ ဒံုးပ်ံမ်ား လက္လွမ္း မီသည့္ အကြာ အေဝးတြင္ ရိွေနသျဖင့္ အီရန္ ႏိုင္ငံ၏ ၿခိမ္းေျခာက္မႈကို ခံေနရဆဲပင္ ျဖစ္သည္။ ၿပီးခဲ့သည့္ ေဖေဖာ္ ဝါရီလ အၾကမ္းဖက္ တုိက္ခုိက္မႈမွာ ေအာင္ျမင္မႈ မရိွသည့္ တိုင္ေအာင္ တိုက္ခိုက္မႈ ေၾကာင့္ ေရနံ ေစ်းႏႈန္း ၃.၄% ျမင့္တက္ ခဲ့သည္ကို ၾကည့္ပါက ကမၻာ့ ေရနံ ေစ်းကြက္တြင္ ဤစက္ရံု၏ အေရးပါမႈကို သိရိွႏုိင္ ပါသည္။

မလကၠာေရလက္ၾကား

မေလး ကြၽန္းဆြယ္ႏွင့္ အင္ဒိုနီးရွားပိုင္ စူမထရား ကြၽန္း အၾကားတြင္ ရိွေသာ မလကၠာ ေရလက္ၾကား သည္ အက်ဥ္းဆံုးေ နရာတြင္ ၂.၈ ကီလိုမီတာ မွ်သာ က်ယ္ဝန္းသည္။ အာရွတုိက္၏ တိုးတက္ လာေသာ စီးပြားေရး အေျခအေနႏွင့္ ဂ်ပန္ႏွင့္ တရုတ္တို႕၏ စြမ္းအင္ လိုအပ္ခ်က္ ျမင့္မား လာျခင္း တို႕ေၾကာင့္ မလကၠာ ေရလက္ၾကားကို အသံုးျပဳမႈ မ်ားျပား လာခဲ့ရာ ၂ဝဝ၅ ခုႏွစ္ တြင္ ကမၻာ့ ကုန္သြယ္ ေရေၾကာင္း ပမာဏ၏ ၂ဝ% ျဖစ္ေသာ သေဘာၤေပါင္း ငါးေသာင္း ေက်ာ္သည္ ေရလက္ၾကားကို ျဖတ္သန္း ခဲ့ၾကသည္။ ကမၻာေပၚတြင္ ေရနံတင္ သေဘၤာမ်ားျဖင့္ သယ္ေဆာင္သည့္ ေရနံ ပမာဏ၏ ၂၅% သည္ ဤေရလက္ၾကားကို ျဖတ္သန္း သြားျခင္း ျဖစ္ကာ ေန႕စဥ္ ေရနံစည္ ၁၁ သန္းခန္႕ ျဖတ္သန္း လွ်က္ရိွသည္။ ေရလက္ၾကား၏ ေရလမ္း ေၾကာင္းတြင္ ပင္လယ္ဓါးျပ တုိက္မႈ မ်ားသည္ ပိုမို တိုးတက္လာခဲ့ရာ ၂ဝဝ၃ ခုႏွစ္၌္ ဓါးျပတိုက္မႈ ၁၅ဝ ေက်ာ္ ျဖစ္ပြား ခဲ့သည္ကို ေတြ႕ရသည္။ အေမရိကန္ ေရတပ္သည္ အင္ဒိုနီးရွား၊ မေလးရွား၊ စကၤာပူ ႏုိင္ငံမ်ားနွင့္ ပူးေပါင္းၿပီး ေရလက္ၾကား လံုၿခံဳေရးကို ေဆာင္ရြက္လွ်က္ ရိွေသာ္လည္း ထိထိ ေရာက္ေရာက္ တားဆီး ႏုိင္ျခင္း မရိွေသး သည္ကို ေတြ႕ရသည္။ လံုၿခံဳေရး ဆိုင္ရာ ကြၽမ္းက်င္သူ မ်ားကမူ အၾကမ္းဖက္ သမားမ်ားက ေရနံတင္ သေဘာၤ တစ္စီးကို အပိုင္စီးၿပီး ေရလက္ၾကား အတြင္းတြင္ ေဖာက္ခြဲ ႏွစ္ျမဳတ္မည့္ အလားအလာကို စိုးရိမ္လွ်က္ ရိွၾကသည္။

စူးအက္တူးေျမာင္း

အီဂ်စ္ ႏုိင္ငံတြင္ တည္ရိွၿပီး ပင္လယ္နီႏွင့္ ေျမထဲ ပင္လယ္ကို ဆက္စပ္ ေပးထားေသာ နံမည္ေက်ာ္ စူးအက္ တူးေျမာင္းကို ျဖတ္သန္းၿပီး တစ္ေန႕လွ်င္ ေရနံစည္ ၁.၃ သန္းျဖတ္သန္း သယ္ေဆာင္ လွ်က္ရိွသည္။ ဤ တူးေျမာင္းသည္ ေရနံ သယ္ေဆာင္မႈ အတြက္ သာမက အေနာက္ ကမၻာ၏ ကုန္သြယ္ေရးတြင္ အထူး အေရးပါ ေသာေၾကာင့္ နာဆာ၏ စူးအက္ တူးေျမာင္းကို ျပည္သူပိုင္ သိမ္းမႈသည္ ၁၉၅၆ ခုႏွစ္ အာရပ္ အစၥေရး စစ္ပြဲ ျဖစ္သည္ အထိ ေရာက္ရိွ ေစခဲ့သည္ကို ေတြ႕ရ ပါသည္။ စူးအက္ တူးေျမာင္း၏ အက်ယ္မွာ မီတာ ၃ဝဝ ခန္႕သာ ရိွေသာေၾကာင့္ ပိတ္ဆို႕ရန္ လြယ္ကူေသာ အေျခ အေနတြင္ ရိွေန ေပသည္။ အီဂ်စ္ ႏိုင္ငံတြင္ အစြန္းေရာက္ အၾကမ္းဖက္အဖြဲ႕ မ်ားတက္ၾကြစြာ လွဳပ္ရွားေနၿပီး ဗံုးေဖာက္ခြဲ မႈမ်ား မၾကာခဏ က်ဴးလြန္ ေနေသာေၾကာင့္ စူးအက္ တူးေျမာင္းတြင္ ေဖာက္ခြဲမႈမ်ား ျပဳလုပ္မည့္ အႏၲရာယ္ ေပၚေပါက္လွ်က္ ရိွပါသည္။

Druzhba ေရနံပိုက္လိုင္း

အရွည္မိုင္ ၂၅ဝဝ ရိွသည့္ ကမၻာ့ အရွည္ဆံုး ပိုက္လိုင္းသည္ ရုရွား ႏုိင္ငံ ေတာင္ပိုင္း ေဒသမ်ားကို ျဖတ္သန္းၿပီး ယူကရိန္း၊ ပိုလန္၊ ဟန္ေဂရီ ႏိုင္ငံမ်ားမွ တဆင့္ ဂ်ာမနီ ႏုိင္ငံသို႕ သြယ္တန္း ထားျခင္း ျဖစ္သည္။ ဤပိုက္လိုင္းမွ ေန႕စဥ္ ေရနံ စည္ေပါင္း ၁.၂ သန္းကို အေနာက္ ဥေရာပသို႕ ပို႕ေဆာင္လွ်က္ ရိွသည္။ ၂ဝဝ၁ ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံ အလာစကား ေရနံ ပိုက္လိုင္းကို အရက္မူးသမား တစ္ဦး၏ ရိုင္ဖယ္ ေသနတ္ျဖင့္ ပစ္ခတ္မႈေၾကာင့္ ေရနံ စည္ေပါင္း ႏွစ္သိန္း ရွစ္ေသာင္း ေက်ာ္ ယိုစိမ့္ခဲ့ ရသည့္ ျဖစ္စဥ္ကို ၾကည့္ပါက ေရနံပိုက္လိုင္းကို ဖ်က္ဆီးရန္ မည္မွ် လြယ္ကူ သည္ကို သိႏုိင္ ပါသည္။ မိုင္ေထာင္ခ်ီ ရွည္လ်ားေသာ ေရနံ ပိုက္လုိင္းကို ကာကြယ္ ရန္မွာ ခက္ခဲ သည့္အျပင္ ရုရွား ႏုိင္ငံ ေတာင္ပိုင္းရိွ မၿငိမ္ သက္မႈမ်ား ကလည္း ၿခိမ္းေျခာက္မႈ အႏၲရယ္ကို ပိုမို ျမင့္မား ေစပါသည္။

ရဲထြဋ္

မီွျငမ္းျပဳစာေစာင္မ်ား

၁။	The five Top Global Choke Points, Foreign Policy Magazine, May/June, 2006
၂။	Iran,A Rummy Guide, Newseeek, 8-5-2006