စာနယ္ဇင္းေကာင္စီဆိုသည္မွာ (၁)

စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီသည္ စာနယ္ဇင္း လြတ္လပ္ခြင့္ကို က်င့္သံုးေနသည့္ ႏုိင္ငံ အေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ ေတြ႕ႏုိင္ေသာ အဖြဲ႕ အစည္း တစ္ခု ျဖစ္သည္။ ဒီမိုကေရစီ ႏုိင္ငံ အမ်ားစုတြင္ စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီ ရိွသည္ျဖစ္ရာ စာနယ္ဇင္း လြတ္လပ္ခြင့္၏ အဂၤါရပ္ တစ္ခု အျဖစ္လည္း ဆိုႏုိင္ ပါသည္။

ဖြဲ႕စည္းရျခင္းရည္ရြယ္ခ်က္

စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီ ဘာ့ေၾကာင့္ ဖြဲ႕ရသလဲဟု ေမးလွ်င္ စာနယ္ဇင္း လြတ္လပ္ခြင့္ကို ကာကြယ္ရန္ႏွင့္ စာနယ္ဇင္း သမားမ်ား၏ အခြင့္အေရးႏွင့္ အက်ိဳး စီးပြားမ်ားကို ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ရန္ ျဖစ္သည္ဟု ဆိုၾကမည္ ျဖစ္သည္။ တကယ္ေတာ့ ထိုအေျဖသည္ တစ္၀က္သာ မွန္သည္။ ေနာက္ထပ္ က်န္ေသးသည္။ ထိုအခ်က္မွာ ျပည္သူတို႕၏ အခြင့္ အေရးမ်ားကို ကာကြယ္ရန္ ျဖစ္သည္။ စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီမ်ားက စာနယ္ဇင္း သမားမ်ား အေနျဖင့္ သတင္း အခ်က္ အလက္မ်ားကို လြတ္လပ္ စြာရယူ ျဖန္႕ျဖဴး ခြင့္ရေအာင္ ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္သလုိ  ျပည္သူမ်ား အေနျဖင့္ မွန္ကန္ တိက်ေသာ သတင္းမ်ား ရရိွေအာင္လည္း ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ ေပးရန္ တာ၀န္ရိွသည္။ ထိုအခ်က္ကို ျဖည့္ဆည္း ေပးႏုိင္ရန္ အတြက္ စာနယ္ဇင္း သမားမ်ား ေစာင့္ထိန္း အပ္ေသာ က်င့္၀တ္မ်ားကို စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီက ေရးဆြဲ ေပးရသလို ထိုက်င့္၀တ္ ဆုိင္ရာ ျပႆနာမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္လွ်င္လည္း စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီကသာ ေျဖရွင္း ေပးရသည္။ ထိုကဲ့သို႕ ေဆာင္ရြက္ျခင္းျဖင့္ စာနယ္ဇင္းမ်ား၏ ဂုဏ္သိကၡာ ျမင့္မားျပီး ျပည္သူလူထု၏ ယံုၾကည္မႈကိုလည္း ပိုမို ရရိွ ေစသည္ ျဖစ္ရာ စာနယ္ဇင္းမ်ား၏ အက်ိဳးစီးပြားကို တစ္ဖက္ တစ္လမ္းက ေဖာ္ေဆာင္ ေပးျခင္း ျဖစ္သည္ဟုလည္း ဆိုႏုိင္ သည္။

ဖြဲ႕စည္းပံုအမ်ိဳးမ်ိဳး

 စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီကို မည္ကဲ့သို႕ ဖြဲ႕စည္းသည္ ဆိုသည့္ အခ်က္သည္ စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီ၏ လြတ္လပ္မႈႏွင့္ စာနယ္ဇင္း လြတ္လပ္ခြင့္၊ က်င့္၀တ္မ်ားကို ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ႏုိင္မႈ အတုို္င္းအတာကို ျပ႒ာန္းသည္။ စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီမ်ားကို ဖြဲ႕စည္းရာတြင္ အမ်ားဆံုး အသံုးျပဳေသာ နည္းလမ္းမွာ စာနယ္ဇင္း သမားမ်ား၊ ထုတ္ေ၀သူမ်ားကို ကိုယ္စားျပဳ သူမ်ားႏွင့္ ျပည္သူမ်ား အတြင္းက ဂုဏ္သတင္း ေက်ာ္ၾကားသူမ်ား အထူးသျဖင့္ ဥပေဒ ပညာရွင္မ်ား ထည့္သြင္း ဖြဲ႕စည္းသည့္ နည္းလမ္း ျဖစ္သည္။

ဆီြဒင္ စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီသည္ ကမာၻေပၚတြင္ သက္တမ္း အရင့္ဆံုး စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီ ျဖစ္ျပီး ၁၉၁၆ ခုနွစ္တြင္ စတင္ ဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။ အစပိုင္းတြင္ ထုတ္ေ၀သူမ်ား၊ အယ္ဒီတာ မ်ားႏွင့္ သတင္းေထာက္ မ်ားအၾကား အျငင္းပြားမႈ မ်ားကို ေျဖရွင္း ရန္ရည္ရြယ္ ခဲ့ေသာ္လည္း ေနာက္ပိုင္းတြင္ စာနယ္ဇင္းမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ျပီး ျပည္သူမ်ား၏ တုိင္ၾကားခ်က္ မ်ားကိုပါ ေျဖရွင္း ေဆာင္ရြက္ေပးခဲ့သည္။ ဆီြဒင္ စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီကို မီဒီယာ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္ေရး ေကာ္မတီ (Committee for Media Cooperation) ကၾကီးၾကပ္ ဖြဲ႕စည္းေပးသည္။ ထိုေကာ္မတီတြင္ ဆြီဒင္ သတင္းစာ ထုတ္ေ၀သူမ်ား အသင္း၊ မဂၢဇင္းထုတ္ ေ၀သူူမ်ားအသင္း၊ သတင္းေထာက္ သမဂၢႏွင့္ အမ်ိဳးသား သတင္းေထာက္ ကလပ္ ဆိုသည့္ အဖြဲ႕အစည္း ေလးခုမွ ကိုယ္စားလွယ္ ႏွစ္ဦးစီ စုစုေပါင္း ၈ ဦးျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းျပီး အမ်ိဳးသား သတင္းေထာက္ ကလပ္ ဥကၠဌက ေကာ္မတီ ဥကၠဌအျဖစ္ တာ၀န္ယူသည္။ ထို႕ျပင္ အဖြဲ႕အစည္း တစ္ခုစီက အရန္အဖြဲ႕ တစ္ဦးစီ ကုိလည္း ေရြးခ်ယ္ ေပးထား ရသည္။ ထိုေကာ္မတီက ဆီြဒင္ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ အဖြဲ႕၀င္မ်ားကုိ ေရြးခ်ယ္ျခင္း၊ စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီ အတြက္ လိုအပ္ေသာ ဘတ္ဂ်က္မ်ား လ်ာထားျခင္း တို႕ကို ေဆာင္ရြက္သည္။

ဆီြဒင္ စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီတြင္ အဖြဲ႕၀င္ ၁၈ ဦးပါရိွျပီး တရားသူၾကီး ေလးဦး၊ စာနယ္ဇင္းႏွင့္ ထုတ္ေ၀သူ ေလာကမွ ရွစ္ဦး ႏွင့္ ျပည္သူလူထု အတြင္းမွ ေျခာက္ဦး ပါ၀င္သည္။ တရားသူၾကီး ေလးဦးက စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီ ဥကၠဌ ႏွင့္ ဒုတိယဥကၠဌ သံုးဦးအျဖစ္ တာ၀န္ယူသည္။ မီဒီယာ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္ေရး ေကာ္မတီ က တရားသူၾကီး ေလးဦးနွင့္ စာနယ္ဇင္း ေလာက ကိုယ္စားျပဳသူ ရွစ္ဦးကို ေရြးခ်ယ္ျပီး ျပည္သူလူထု ကိုယ္စားျပဳ ေျခာက္ဦးကို လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ ေရွ႕ေနေကာင္စီက ေရြးခ်ယ္ ေပးသည္။ သက္တမ္းအားျဖင္ စာနယ္ဇင္းႏွင့္ ျပည္သူလူထု ကိုယ္စားျပဳ သူမ်ားသည္ ႏွစ္ႏွစ္ သက္တမ္း သံုးၾကိမ္ တာ၀န္ ထမ္းေဆာင္ တရားသူၾကီး ေလးဦးမွာ ႏွစ္ႏွစ္သက္တမ္း ေလးၾကိမ္ တာ၀န္ ထမ္းေဆာင္ ႏုိင္သည္။

ဒိန္းမတ စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီကို ၁၉၆၄ ခုႏွစ္တြင ္စတင္ ဖြဲ႕စည္းသည္။ ၁၉၉၁ ခုႏွစ္တြင္ စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီ အပါအ၀င္ မီဒီယာ ဥပေဒမ်ားကို သီးျခား လြတ္လပ္ေသာ ေကာ္မရွင္ တစ္ရပ္က ျပန္လည္ သံုးသပ္ ေလ့လာျပီး အစီရင္ခံစာ တင္သြင္း ခဲ့သည္။ ထိုအစီရင္ခံစာ ေပၚမူတည္ျပီး ၁၉၉၂ ခုႏွစ္တြင္  ဒိန္းမတ္ စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီ ဖြဲ႕စည္းပံုႏွင့္ လုပ္ငန္း တာ၀န္ မ်ားကို ေျပာင္းလဲ သတ္မွတ္သည့္ ဥပေဒတစ္ခုကို လႊတ္ေတာ္က ျပ႒ာန္း ေပးခဲ့သည္။ ထိုဥပေဒအရ ဒိန္းမတ္ စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီတြင္ ဥကၠဌတစ္ဦး၊ ဒုတိယဥကၠဌ တစ္ဦးႏွင့္ အဖြဲ႕၀င္ေျခာက္ဦး၊ စုစုေပါင္း ရွစ္ဦးပါ၀င္ျပီး ေကာင္စီ၀င္ အားလံုးကို တရားေရး ၀န္ၾကီး ( Minister of Justice ) က ခန္႕အပ္သည္။ ဥပေဒအရ ဥကၠဌႏွင့္ ဒုတိယ ဥကၠဌတို႕မွာ ဥပေဒဘြဲ႕ရမ်ား ျဖစ္ရန္ သတ္မွတ္ ထားျပီး လက္ေတြ႕ ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ တရားရံုးခ်ဳပ္ တရားသူၾကီးမ်ား ( memberof the Supreme Court ) ကို ခန္႕အပ္တာ၀န ္ေပးလွ်က္ ရိွသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ က်န္အဖြဲ႕၀င္မ်ားကို ေရြးခ်ယ္ရာတြင္ သတင္းေထာက္ အသင္းအဖြဲ႕ မ်ားက ႏွစ္ဦး၊  ပံုႏိွပ္၊ ေရဒီယိုႏွင့္ ရုပ္သံ အယ္ဒီတာ မ်ားကို ကိုယ္စားျပဳသည့္ အဖြဲ႕ အစည္းမ်ားက ႏွစ္ဦးႏွင့္ အဆင့္ျမင့္ ပညာေရး အဖဲြဲ႕အစည္းမ်ားက ႏွစ္ဦး ေရြးခ်ယ္ ေပးရသည္။ ေကာင္စီ၀င္မ်ား၏ သက္တမ္းကို ေလးႏွစ္ သတ္မွတ္ ထားျပီး ျပန္လည္ အေရြး ခံႏုိင္ခြင့္ ရိွသည္။

ဂ်ာမန္စ ာနယ္ဇင္း ေကာင္စီကေတာ့ က်န္ႏုိင္ငံမ်ားႏွင့္ ကြဲျပား ျခားနားျပီး ေကာင္စီကို စာနယ္ဇင္း ေလာကမွ ပုဂၢိဳလ္မ်ားႏွင့္ သာဖြဲ႕စည္း ထားသည္။ ဂ်ာမန္ စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီကို ၁၉၅၆ ခုႏွစ္တြင္ စတင္ဖြဲ႕စည္း ခဲ့သည္။ ၁၉၈၂ ခုႏွစ္တြင္မူ စာနယ္ ဇင္းေကာင္စီ၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားကို သတင္းစာမ်ားက လိုက္နာရန္ ပ်က္ကြက္ျခင္းကို အေၾကာင္းျပဳျပီး စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီ လုပ္ငန္းမ်ား ရပ္ဆုိင္းသြားခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ ဂ်ာမန္ စာနယ္ဇင္းမ်ား၏ တာ၀န္မဲ့ ေရးသားခ်က္မ်ားကို မေက်နပ္သည့္ ျပည္သူမ်ားက စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီတစ္ခုကို လႊတ္ေတာ္ ဥပေဒျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းရန္ ေတာင္းဆိုမႈမ်ား ေပၚေပါက္ လာခဲ့သည္။ ထိုကဲ့သို႕ ၾကိဳးပမ္းမႈမ်ားကို ဟန္႕တားရန္အတြက္ ဂ်ာမန္စာနယ္ဇင္းမ်ား ျပန္လည္ ညိွႏႈိင္းျပီး စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီကို ၁၉၈၅ ခုႏွစ္တြင္ ျပန္လည္ ဖြဲ႕စည္း ခဲ့ရသည္။

ထိုသေဘာ တူညီခ်က္အရ ဂ်ာမန္ မီဒီယာ အဖြဲ႕အစည္းၾကီး ေလးခု ( ထုတ္ေ၀သူႏွင့္ သတင္းစာဆရာ အသင္းႏွစ္ခု၊ သတင္းစာ ဆရာ သမဂၢႏွင့္ စာေပလုပ္သား သမဂၢႏွစ္ခု )  စုေပါင္းျပီး association of sponsors of the German Press Council ကို ဖြဲ႕စည္း ခဲ့ပါသည္။ ထိုအဖဲြ႕ၾကီးက စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီ၏ လုပ္ငန္းမ်ားကို ၾကီးၾကပ္ေပးမည့္ ဘုတ္အဖြဲ႕တစ္ခု ကို ထပ္မံဖြဲ႕စည္း တာ၀န္ေပး ခဲ့သည္။ ထိုဘုတ္အဖြဲ႕တြင္ စာနယ္ဇင္း အဖြဲ႕အစည္းၾကီး တစ္ခုလွ်င္ ကိုယ္စားလွယ္ ႏွစ္ဦးက် ပါ၀င္ ဖြဲ႕စည္းထားျပီး ဥကၠဌႏွင့္ ဒုဥကၠဌ တာ၀န္ကို ထုတ္ေ၀သူႏွင့္ သတင္းစာဆရာ အသင္းႏွစ္ခုက အလွည့္က် ေျပာင္းလဲ တာ၀န္ယူသည္။ ထုိဘုတ္အဖြဲ႕၏ တာ၀န္မွာ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီအတြက္ လိုအပ္ေသာ ညႊန္ၾကားခ်က္မ်ား ေရးဆြဲ ထုတ္ျပန္ျခင္း၊ ဘတ္ဂ်က္ သတ္မွတ္ျခင္းႏွင့္ ရာထူး ခန္႕ထားေရး လုပ္ငန္းမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ရန္ ျဖစ္သည္။

စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီကိုမူ အဖြဲ႕၀င္ ႏွစ္ဆယ့္ ရွစ္ဦးျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထားျပီး မီဒီယာ အဖြဲ႕အစည္း တစ္ခုလွ်င္ မိမိတို႔ ႏွစ္သက္သည့္ နည္းလမ္းျဖင့္ ကိုယ္စားလွယ္ ခုႏွစ္ဦးစီ ေရြးခ်ယ္ ရသည္။ ေကာင္စီ၀င္မ်ား၏ သက္တမ္းမွာ ႏွစ္ႏွစ္ျဖစ္ျပီး အမ်ားဆံုးထမ္း ေဆာင္ႏုိင္သည့္ သက္တမ္းကို ကန္႕သတ္ထားျခင္း မရိွပါ။

အင္ဒိုနီးရွား စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီတြင္ အဖြဲ႕၀င္ ကိုးဦးရိွျပီး သတင္းေထာက္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ ထုတ္ေ၀သူ အဖြဲ႕အစည္း မ်ားႏွင့္ ျပည္သူမ်ား အတြင္းမွ ထင္ရွား ေက်ာ္ၾကားသူမ်ား ျဖင့္ဖြဲ႕စည္းသည္။ စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီတြင္ ပါ၀င္သူမ်ားက ဥကၠဌ နွင့္ ဒုတိယဥကၠဌကို ျပန္လည္ ေရြးခ်ယ္သည္။ ေကာင္စီတြင္ ပါ၀င္မည့္ သူမ်ားကို သမၼတက အမိန္႕ ဒီဂရီျဖင့္ တာ၀န္ ေပးအပ္သည္။ စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီ၀င္မ်ား၏ သက္တမ္းသည္ သံုးႏွစ္ျဖစ္ျပီး ႏွစ္ၾကိမ္ ဆက္တုိက္ တာ၀န္ ထမ္းေဆာင္ခြင့္ ရိွသည္။

အိႏိၵယ စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီ၏ အဖြဲ႕၀င္မ်ား ေရြးခ်ယ္မႈ ကလည္း တစ္မ်ိဳး ကြဲျပားသည္။ အိႏိၵယ ပါလီမန္က စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီ ဥပေဒကို သီးျခား ျပ႒ာန္းခဲ့ျပီး ထိုဥပေဒအရ စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီတြင္ အဖြဲ႕၀င္ ၂၈ ဦး ပါ၀င္သည္။ ထိုအဖြဲ႕၀င္မ်ား အနက္ ၂၀ ဦးကို အစိုးရက အသိအမွတ္ျပဳ ထားသည့္ စာနယ္ဇင္း ဆုိင္ရာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားက ေရြးခ်ယ္ ေပးရသည္။ ငါးဦးကိုမူ လႊတ္ေတာ္ ႏွစ္ရပ္က ေရြးခ်ယ္ေပးျပီး က်န္သံုးဦးကို ပညာေရးဆုိင္ရာ အဖြဲ႕အစည္း ႏွစ္ခုႏွင့္ ေရွ႕ေနေကာင္စီတို႕က ေရြးခ်ယ္ ေပးသည္။ ေကာင္စီ၀င္မ်ား၏ သက္တမ္းမွာ သံုးႏွစ္ ျဖစ္သည္။ ေကာင္စီဥကၠဌ ရာထူးကိုမူ အျငိမ္းစား တရားရံုးခ်ဳပ္ တရားသူၾကီး တစ္ဦးကို တာ၀န္ေပးရန္ သတ္မွတ္ ထားသည္။

ထုိ႔ေၾကာင့္ ႏုိင္ငံတကာ စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီမ်ား ဖြဲ႕စည္းမႈကို ေလ့လာပါက အမ်ားစုမွာ စာနယ္ဇင္းေလာကမွ ပုဂၢိဳလ္မ်ား ႏွင့္ ျပည္သူလူထု အတြင္းမွ ထင္ရွား ေက်ာ္ၾကားေသာ၊ ဂုဏ္သိကၡာ ရိွသူေသာသူမ်ား ေပါင္းစပ္ဖြဲ႕စည္း ထားသည္ကို ေတြ႕ရမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ထို႕ျပင္ ဖြဲ႕စည္းမႈ အခ်ိဳးတြင္လည္း စာနယ္ဇင္း ေလာက ကိုယ္စားျပဳသူမ်ားက အမ်ားစု ပါ၀င္သည္ကို ေတြ႕ရပါသည္။ သို႕ေသာ္ အခ်ိဳ႕ ႏုိင္ငံမ်ားတြင္မူ စာနယ္ဇင္းမ်ား၏ ေရးသားခ်က္ကို တုိင္ၾကားသည့္ ကိစၥမ်ားကို ကိုု္င္တြယ္သည့္ ဆပ္ေကာ္မတီ မ်ိဳးတြင္မူ ျပည္သူလူထု ကိုယ္စားျပဳ ပုဂၢိဳလ္မ်ားကို အမ်ားစုထားျပီး ဖြဲ႕စည္း ေလ့ရိွသည္ကို လည္းေလ့လာ ေတြ႕ရိွရပါသည္။ ေနာက္ထပ္ သတိျပဳသင့္သည့္ အခ်က္မွာ ႏုိင္ငံ အေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ ဥပေဒေရးရာ ကၽြမ္းက်င္သူမ်ားကို စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီတြင္ ထည့္သြင္း ဖြဲ႕စည္းသည့္ အခ်က္ ျဖစ္သည္။ ထိုသုိ႕ ဖြဲ႕စည္းျခင္း အားျဖင့္ အျငင္းပြားမႈ မ်ားကို ေျဖရွင္းရာတြင္ လည္းေကာင္း၊ ေကာင္စီ၏ ညႊန္ၾကားခ်က္မ်ား၊ စည္းမ်ဥ္းမ်ားကုိ ေရးဆြဲရာတြင္ လည္းေကာင္း မ်ားစြာ အေထာက္အကူ ျဖစ္ႏုိင္သည့္ အတြက္ ထည့္သြင္း စဥ္းစား သင့္သည့္ အခ်က္ ျဖစ္ပါသည္။

ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္-

ရဲထြဋ္